Het is het begin van de herfst. Ik ben met een kleine groep leiders in Frankrijk, in de Morvan voor een programma over waardegedreven leiderschap. We ontmoeten elkaar in een presbytère uit de 14^e eeuw. Al in die tijd kwamen mensen naar de pastorie om te praten en betekenis te geven aan hun gedachten.
Die gesprekken zetten wij voort aan de keukentafel aldaar. De tweede ochtend maken we een wandeling over het pelgrimspad naar de basiliek van Vézelay, wat op de route ligt naar Santiago di Compostella. We lopen in stilte, wetend dat het brein anders reageert als er geen prikkels van buiten zijn. 'Silence within ..'

Voor de reis begint spreken we over tijd nemen om stil te staan bij onze leiderschapsvragen. En hoe lastig het is om te vertragen in deze veelvragende tijd. We bespreken de uitkomsten van het breinonderzoek van de laatste jaren. Wat er gebeurt in je hoofd is dat er prikkels van de buitenwereld binnenkomen. Die prikkels doen nog niks maar wij gaan er onzichtbare concepten aan verbinden. Omdat wij denkvermogen hebben levert dat op zijn best wijsheid op, aldus filosoof Kant, mits we de tijd nemen om te denken.

Daniel Kahneman, nobelprijswinnaar en auteur van ‘Ons feilbare denken’, beschrijft twee manier van denken. Prikkels die binnenkomen in je neo-cortex leveren een manier van denken en besluiten die snel is, impulsief, oordelend en emotioneel want verbonden met ons limbische systeem (gevoel). We hebben in ons limbische systeem veel geheugen van negatieve ervaringen. Dat was ooit belangrijk voor ons overleven. Bij dit systeemdenken 1 staan al je zintuigen aan. De andere manier van denken, systeemdenken 2, is denken over je denken, reflecteren en stil zijn. Als je je zintuigen uitzet en er geen prikkels binnenkomen, wordt de prefrontale kwab actief. Langzaam, doelgericht, empathie, van fouten leren, terugkijken, reflecteren, van mening kunnen veranderen zijn allemaal product van de prefrontale kwab. In systeemdenken 2, in de echte reflectie, bestaat ook de vrije wil. Plato noemt dit het gesprek van ik met ik. Even rustig zitten en nadenken. In een gesprek van ik met ik ontstaat de wijsheid.

Dus daar loop ik dan. Geraakt en geïnspireerd door de natuur en het oeroude pelgrimspad. De weg voor me en aan het einde de serene rust in de kapel. Gedachten, ideeën wisselen zich af met rust en een gevoel van tevredenheid. Het lukt me gaandeweg steeds meer in mijn lijf te zakken en tegelijk helderheid van bovenaf door me heen te laten stromen. Plannen, gedachten voor een verhaal, een tekst en hoe ik wil werken komen op. Essentie en existentie zijn beiden aanwezig!

Het risico van deze tijd is dat er steeds meer prikkels zijn waarvan ik merk dat ik die volop laat binnenkomen. Als ik alleen al kijk naar al die apparaten die wij en onze kinderen de hele dag aan hebben staan! Een uur in stilte lopen is een oude vorm van geen prikkels ervaren en rust vinden. 

Wanneer liep jij voor het laatst een uur alleen in stilte, voor een gesprek van ik met ik? Hoe neem jij tijd en rust voor reflectie?

Je moet heel precies naar binnen luisteren om erachter te komen wat jouw weg is. Alleen door jouw persoonlijke weg te gaan zul je groeien - Anselm Grün